Pomoc w terenie
Można by rzec, że samochody terenowe są stworzone do holowania. Nierzadko widzimy takie pojazdy ciągnące łódkę czy przyczepę z końmi. W przypadku ugrzęźnięcia w terenie jeden z samochodów może być również wsparciem i pomocą dla pojazdu, który wpadł w tarapaty.
Budowa auta terenowego predysponuje je do roli pojazdu holowniczego. Wytrzymałe nadwozie (zwykle oparte na konstrukcji ramowej), mocny silnik o dużej pojemności i wysokim momencie obrotowym, solidne zawieszenie i napęd na cztery koła sprawiają, że terenówka w roli „konia pociągowego” sprawdza się idealnie.
Zaczep holowniczy
Bez względu na to, w jaki sposób użytkujemy naszą terenówkę (holownik czy też nie), powinniśmy zadbać o stosowny zaczep holowniczy. Pamiętajmy, że powinien on znaleźć się zarówno z przodu, jak i z tyłu pojazdu. Ten element może przydać się w wielu sytuacjach – gdy będziemy holowani lub wyciągani, gdy ugrzęźniemy w terenie lub gdy sami będziemy udzielali pomocy. Zaczepem holowniczym może być hak lub ucho, do którego zaczepiamy linę lub taśmę holowniczą. Najlepiej nabyć gotowe rozwiązanie, spełniające odpowiednie parametry wytrzymałościowe, często dedykowane danemu modelowi. Decydując się na samodzielne wykonanie zaczepu musimy pamiętać o doborze właściwego materiału i odpowiednim montażu. Kolejny krok to wybór miejsca, do którego przytwierdzimy zaczep. Powinno być ono łatwo dostępne i bezpieczne dla innych użytkowników. Jeżeli pojazd posiada ramę, zaczepy powinny być do niej przymocowane. W przypadku konstrukcji samonośnej zaczepy należy przymocować do podłużnic. Również z tyłu pojazdu powinno znaleźć się takie rozwiązanie. Bardzo często jednak zastępuje nam je kulowy hak holowniczy lub sworzniowy zaczep (sporadycznie spotykany w przypadku lekkich pojazdów). Prace związane z montażem zaczepu lub haka kulowego najlepiej zlecić serwisowi. Ten posiadając doświadczenie doradzi, jaki hak wybrać i na jakiej wysokości go zamontować. Ponadto przygotuje dla nas dokumenty niezbędne przy zgłoszeniu montażu w Wydziale Komunikacyjnym. Dopuszczalny jest tylko montaż haków przeznaczonych do danego pojazdu, posiadający odpowiednią konstrukcję i właściwe otwory montażowe.
Zaczep szczękowy
W ofercie dostępne są standardowe, 2-calowe (ok. 50 mm) zaczepy kulowe, w zależności od konstrukcji pozwalające na uciąg przyczepy o wadze do 3500 kg, choć można spotkać i mocniejsze. Należy jednak pamiętać, że warunkują je przede wszystkim dopuszczenia konstrukcyjne pojazdu ograniczające wagę holowanej przyczepy.
Hak dokręcany na płaskowniku
Hak dopinany do gniazda kwadratowego
Holowanie innych pojazdów
Holowanie innych pojazdów wiąże się z koniecznością spełnienia pewnych wymogów prawnych i technicznych, które ściśle precyzuje Kodeks Drogowy. Ponadto dokument określa sposób holowania (uzależniając go od stanu pojazdu holowanego) oraz rodzaj i długość holu (wymagania dla holu sztywnego oraz elastycznego np. lina, taśma). Ograniczenia techniczne zależne są od stanu holowanego pojazdu. Gdy jednostka napędowa jest unieruchomiona, nie pracuje również układ hamulcowy. Problematyczne może być również kierowanie pojazdem, w którym układ kierowniczy posiada wspomaganie hydrauliczne – długotrwała praca „na sucho” może doprowadzić do uszkodzenia. Taki samochód holujemy tylko na sztywnym holu, przy użyciu motylka (mały wózek, na którym spoczywają koła jednej osi) lub przy użyciu A-ramy (rozwiązanie właściwie niespotykane w Polsce). Pamiętać również należy o tym, że samochody z napędem na cztery koła posiadają dodatkowe ograniczenia w postaci sprzężenia układu jezdnego przedniej osi z tylną. Dodatkowo pojazd może być wyposażony w blokady mechanizmów różnicowych, dlatego należy pamiętać o ich rozłączeniu, a w przypadku awarii reduktora lub skrzyni biegów o rozkręceniu wałów napędowych.
Jazda z przyczepą
Przepisy ruchu drogowego dokładnie precyzują wymagania dotyczące przyczepy holowanej po drogach publicznych. Kodeks informuje zarówno o uprawnieniach kierowcy, jak i wymogach dotyczących pojazdu holującego i przyczepy. Po spełnieniu wymagań proceduralnych przechodzimy do praktyki. Przed wyjazdem należy sprawdzić, czy działa oświetlenie, kierunkowskazy oraz światła stopu. Przewożone w przyczepie materiały powinny być trwale przymocowane. Dodatkowo przednią część przyczepy powinniśmy zabezpieczyć tak, aby wylatujące spod kół kamienie nie powodowały jej uszkodzeń. Holując w terenie powinniśmy pamiętać o ograniczeniach terenowych – mały prześwit, duże gabaryty (w przypadku przyczep mieszkalnych). Należy też pamiętać o utrudnieniach w manewrowaniu – promień skrętu z przyczepą jest większy, a na wyboistych drogach występuje kołysanie i wahania wzdłużne. Dodatkowo przyczepa będzie miała tendencję do wypychania i wywracania holującego samochodu.
Połączenie pojazdów
Najlepiej nigdy nie wjeżdżać w trudny teren samemu – jazda w terenie jest jazdą partnerską. Dwa auta lub konwój składający się z kilku pojazdów mają zdecydowanie więcej możliwości współpracy w przypadku jakiejkolwiek opresji. Trudne odcinki kierowcy powinni pokonywać indywidualnie. W tym czasie współtowarzysze powinni pozostać w bezpiecznym miejscu, skąd w razie potrzeby mogliby udzielić pomocy.
Podczas holowania w terenie warto unikać jazdy w pojedynkę – drugie auto to skuteczna asekuracja
W przypadku unieruchomienia jednego z pojazdów podpinamy do niego drugi znajdujący się na podłożu o dobrej przyczepności i posiadający możliwość ruchu. Auta na stałe spinamy za pomocą zaczepów. Jeżeli zamontowany jest hak holowniczy, powinniśmy z niego korzystać. Trzeba jednak mieć świadomość, że lina może się zsunąć z zaczepu kulowego.
Hak jako zaczep do taśmy
Można użyć solidnych uch oryginalnych albo dodatkowych zaczepów
Gdy pojazd posiada dwa zaczepy (po dwóch stronach zderzaka), powinniśmy linę holowniczą zaczepić do obydwóch. Wtedy rozkład sił będzie równomierny, co w trakcie jazdy uniemożliwi przestawianie pojazdu z zadanego toru jazdy na stronę bardziej obciążoną. Należy pamiętać, że nie wolno liny lub taśmy holowniczej obwijać wokół osi pojazdu lub zapinać w miejscach do tego nieprzeznaczonych, gdyż może to doprowadzić do uszkodzenia podzespołów pojazdu np. przewodów hamulcowych. Z rezerwą należy też podejść do podpinania liny holowniczej do ozdobnych orurowań. Zwykle ich funkcja ogranicza się jedynie do upiększenia pojazdu. Do wyciągania auta w ternie najlepiej używać dynamicznych lin pozwalających na stopniowe napięcie o długości 10-15 metrów, o odpowiedniej wytrzymałości.
Taśma
Nie powinniśmy używać nieelastycznych, nierozciągliwych taśm parcianych. Linki stalowe i łańcuchy natomiast możemy wykorzystywać jedynie przy połączeniu liną dynamiczną. Powinniśmy wykorzystywać szekle, kausze lub ucha zaplecione na końcach lin, do minimum ograniczając liczbę węzłów, które po holowaniu będą trudne lub niemożliwe do rozplątania. Wszelkie klamry występujące w zestawach holowniczych zwykle nie sprawdzają się w terenie, gdyż występujące siły są zbyt duże. Takie zestawy holownicze przeznaczone są do lekkich samochodów osobowych. Wszelkiego rodzaju klamry albo ulegają uszkodzeniom, albo taśma zsuwa się z nich i wtedy mogą zadziałać jak pocisk doprowadzając do wypadku.
Na rynku można znaleźć różnorodne systemy mocowań holowniczych
Zestaw do holowania lub wyciągania
Wyciąganie zakopanego pojazdu
Właściwe wyciąganie należy rozpocząć od oględzin i ustalenia powodu ugrzęźnięcia. Pojazd łatwiej będzie nam wyciągnąć, jeżeli odkopiemy wszelkie przeszkody, zniwelujemy koleiny i podłożymy pod koła trapy lub drabinki piaskowe. W pobliżu pojazdów nie powinna znajdować się żadna osoba, a w samochodach jedynie kierowcy. Zaleca się, aby pozostali podróżni oddalili się na bezpieczną odległość. W trakcie akcji może nastąpić zerwanie liny lub zaczepu. Kierowca holowanego pojazdu powinien sprawdzić ustawienie kół – powinno być zgodne z zadanym kierunkiem jazdy. Podczas wyciągania należy mocno trzymać kierownicę, aby zapobiec skręceniu kół. Obydwa pojazdy muszą pracować na niskim biegu (najlepiej do tego nadaje się drugi bieg). W przypadku samochodów z automatem skrzynka powinna być zblokowana do drugiego biegu. Wyciąganie „wykolejonego” pojazdu po zamocowaniu liny (tylko elastycznej) powinno przebiegać w następujący sposób: powolne ruszenie i napięcie liny, następnie cofnięcie na odległość około 2 metrów, ułożenie liny w formie węża (aby nie zawadziła o przeszkodę lub się nie zapętliła), włączenie 2. biegu i ruszenie z dużą prędkością, będąc jednak przygotowanym na zatrzymanie się i wyciśnięcie sprzęgła. Po wyciągnięciu pojazdy powinny zatrzymać się w bezpiecznej odległości od fatalnego miejsca.
Przed wyjazdem
Pojazd terenowy to znakomite narzędzie użytkowe, które może służyć pomocą zarówno na drodze, jak i w terenie. Aby móc właściwie z niego korzystać, musimy wyposażyć go w zaczepy. Nie należy zapominać także o linach, taśmach, szeklach etc. Radzimy podpatrywać doświadczonych off-roadowców i przed każdym wyjazdem sprawdzić stan i wyposażenie pojazdu.
Autor: Grzegorz Surowiec, zdjęcia: archiwum, producenci
Artykuł archiwalny z numeru 7/2015
