Tutorial
Tanie linie lotnicze mają się nieźle. Można zwiedzić wiele za niewiele. Ale podróżowanie autem wyprawowym też ma swój urok. Turystyczny pojazd terenowy to przepustka do innego, podróżniczego wymiaru.
Jazda autem po bezdrożach to sprawdzony sposób na doglądanie środowiska naturalnego
Nie ma aut do wszystkiego. Poza nielicznymi wyjątkami, w zasadzie trudno dziś o samochody, które w kształcie, w jakim opuściły fabrykę, nadawałyby się do wykorzystania w terenie. W tym materiale skupimy się na samochodach wyprawowych i turystycznych.
Podróże 4×4
Wyposażenie auta wyprawowego jest uzależnione od rejonu i warunków operowania, jak również od długości trasy. Inaczej wyekwipowany będzie przecież pojazd na pustynię, inaczej na podmokłe tereny lasów deszczowych, jeszcze inaczej na zimowe warunki Syberii. Dużo zależy też od wymagań uczestników wyprawy, czasu trwania eskapady czy też infrastruktury turystycznej odwiedzanych terenów i innych. Problem noclegu może być rozwiązany przez zabudowane w pojeździe leżanki, rozkładany na dachu namiot, osobną zabudowę nadwozia lub jego przebudowę czy wręcz zwykły turystyczny namiot. Podobnie rzecz ma się z wodą i paliwem (zabudowane zbiorniki lub przenośne kanistry), sprzętem kuchennym (stały lub przenośny), sanitariatami (prysznic, woda bieżąca, toaleta chemiczna), ogrzewaniem i oświetleniem, sprzętem saperskim i kempingowym (łopata, trapy, szekle), częściami zamiennymi czy płynami eksploatacyjnymi samochodu. Osobna sprawa to koła i ogumienie* – te przede wszystkim powinny być dostosowane do warunków jazdy i cechować się odpowiednią nośnością. Znacznie lepsze w pojazdach wyprawowych jest ogumienie o wysokim profilu (niższe opory toczenia, mniejsze obciążenie piast kół i układu kierowniczego) oraz ogumienie użytkowe (wysoka nośność i trwałość, ale też duża masa). Opona na wyprę powinna być trwała i odporna na przebicie. W warunkach pustynnych najlepsza będzie guma piaskowa, w terenie błotnistym „emtek”, na szutrowych i twardych podłożach solidna guma o dużym stopniu wypełnienia bieżnika, w różnorodnym, ale trudnym terenie wypada zdecydować się na typową oponę ekspedycyjną, zaś spodziewając się śniegu, lepiej wybrać gumy AT lub MT oraz łańcuchy. Pamiętać należy, że im bardziej agresywny jest bieżnik, tym mniejszą ma on żywotność na nawierzchniach twardych. Do tego większe jest też zużycie paliwa. Z drugiej strony bieżnik zbyt delikatny zniszczy się szybko w trudnych warunkach eksploatacji i nie zapewni odpowiedniej trakcji. Zazwyczaj w warunkach wyprawowych zalecane są felgi stalowe i ogumienie dętkowe – łatwiejsze w naprawach.
W przypadku samochodów wyprawowych dobór odpowiedniego ogumienia jest kwestią bardzo istotną. Nie należy jednak zapominać również o kołach zapasowych (minimum dwie sztuki). Na trasie przydatne mogą okazać się też narzędzia i umiejętność samodzielnej naprawy ogumienia.
Wyposażenie
Spora część ekwipunku nie mieści się we wnętrzu samochodu. Dlatego w autach wyprawowych stosuje się solidne bagażniki dachowe o dużej nośności. Bardzo waży jest łatwy dostęp do owych elementów, głównie z racji częstego załadunku i rozładunku (drabinka, odporna na brutalne traktowanie karoseria).
Na bagażniku mogą być umieszczone światła – zwłaszcza robocze, a w przypadku spodziewanych przeszkód błotnych i wodnych także służące do jazdy. Należy pamiętać, że bagażnik dachowy (szczególnie załadowany) zwiększa wysokość pojazdu, podnosi opory powietrza i środek masy. [RAMKA Większość elementów wyposażenia może być bezpośrednio zamocowana do karoserii za pomocą specjalnych uchwytów (koła zapasowe, łopaty, hi-lift, trapy, liny, kanistry, a nawet susząca się lub brudna odzież). Nie tylko odciąża to wnętrze samochodu, ale też sprzyja utrzymaniu porządku. ]
Zabezpieczenia nadwozia – np. rury ochronne, odciągi – to ważna rzecz w terenie pokrytym roślinnością, gdy występuje ryzyko spotkania za zwierzętami (dzikimi albo udomowionymi), a także w krajach, w których kierowcy nie przejmują się zbytnio przepisami ruchu drogowego. Warto zadbać o miejsca do wykorzystania podnośnika (hi-lift) oraz zaczepy do podłączenia liny holowniczej. Bardzo ważny w warunkach wyprawowych jest dobór dodatkowego oświetlenia. Reflektory dalekosiężne (a nawet punktowe) oraz szerokie, jeśli nie zachodzi zbyt wysokie ryzyko ich uszkodzenia, powinny być zainstalowane na pasie przednim. Należy pamiętać o dopasowaniu akumulatorów, alternatora i reszty instalacji elektrycznej do zwiększonego obciążenia.
Kanister, koło zapasowe, butla z gazem, światła dodatkowe – dach pomieści wiele
Bagażnik dachowy jest niezbędny podczas wyprawy
Podwozie
Dwie następne kwestie odnoszą się do zabezpieczenia układu jezdnego oraz zabudowy wyciągarki. Spodziewając się głębokiej wody, należy zastosować podwyższony dolot powietrza do silnika, wyprowadzić odpowietrzenia mostów, skrzyń i elementów silnika na bezpieczną wysokość, zabezpieczyć instalację zapłonową w jednostkach z zapłonem iskrowym (oprócz uszczelnień i odpowietrzeń warto zastosować kompresor podłączony do aparatu zapłonowego) oraz uszczelnić wlew paliwa. W niektórych pojazdach istnieje możliwość albo wręcz konieczność stosowania dodatkowych korków uszczelniających pompę paliwa, układ rozrządu czy obudowę sprzęgła. Wysoki dolot powietrza z dodatkowym filtrem cyklonowym (mokrym lub suchym) warto zainstalować, gdy występuje bardzo wysokie zapylenie. Inna sprawa to zabezpieczenie lub modyfikacja najbardziej narażonych na uszkodzenie elementów podwozia pojazdu (obudowy mechanizmów różnicowych, skrzyni rozdzielczej, drążków kierowniczych, zbiorników paliwa). Przebudowa układu chłodzenia (np. dodatkowe wentylatory elektryczne) przydaje się zarówno w warunkach wysokich temperatur, jak i pokonywania głębokich brodów. Jazda w wysokich trawach i brodzenie w brudnej wodzie również mogą powodować zatykanie chłodnicy częściami roślin, czemu zapobiega zastosowanie drobnej siatki na wlocie powietrza chłodzącego silnik. Jeżeli chodzi o wyciągarkę, jej zabudowa uzasadniona jest warunkami eksploatacji auta. Jeśli zamierzamy podróżować wyłącznie po pustyni – nie ma ona sensu, ale już w terenach leśnych – jak najbardziej ma.
Blokada lub blokady mostów, podobnie jak wyciągarka, ułatwiają życie. Ale jest warunek – albo są fabryczne, albo mamy pewność, że most wytrzyma. Utrata półosi (zwłaszcza obciążonej) podczas wyprawy to bardzo nieprzyjemna sprawa. Podobnie jak w przypadku opon, ważniejsza w pojazdach wyprawowych od osiągów jest trwałość i niezawodność.
Kabina
Ostatnie zagadnienie to wyposażenie wnętrza pojazdu wyprawowego. Tu liczą się wszelkie schowki, siatki, kieszenie, dodatkowe oświetlenie. Wartymi uwagi elementami są urządzenia nawigacyjne i łączności ( GPS, telefon satelitarny, CB, a nawet zwykłe radio). Ważne, by były zabudowane możliwie wysoko, zwłaszcza gdy spodziewamy się na trasie głębokich brodów.
Końcowa uwaga brzmi – samochód wyprawowy powinien być dobrze przystosowany do warunków terenowych. Nie należy jednak przesadzać. Może się bowiem okazać, że nie wystarczy miejsca i nośności na pasażerów i bagaż. Można wprawdzie zdecydować się na większe auto, ale rosną wtedy koszty zakupu i eksploatacji. Z racji obciążeń samochody wyprawowe wymagają często wzmocnienia zawieszeń. Warto też zaznaczyć, że wyprawa może nie mieć za cel jedynie przebycia trasy, lecz wykorzystanie samochodu do transportu ładunku i ludzi w celach – na przykład – badawczych.
Systemowa zabudowa ułatwia organizację wyposażenia i bagażu
Turystyka
Rozróżnijmy dwa typy pojazdów – rekreacyjno-użytkowe oraz wyprawowo-ekspedycyjne. W związku z tym, że pojęcie turystyki odnosi się do tras krótszych, łagodniejszych oraz bardziej przewidywalnych pod względem trudności, od samochodu nie wymaga się tak wielkiej niezależności od infrastruktury i zapasu możliwości. Dwustulitrowy zbiornik z wodą może być z powodzeniem zastąpiony przez znacznie mniejszy, np. dwudziestolitrowy kanister i kilka zgrzewek z wodą pitną. Mniejsza ilość sprzętu oznacza mniejszą masę ładunku, choć oczywiście wiele zależy od wymagań uczestników podróży. Ze względu na mniejszą masę bagażu nie trzeba zwykle wzmacniać zawieszenia, choć oczywiście można; delikatniejsze mogą być takie elementy wyposażenia jak ogumienie, bieżniki, zderzaki, osłony. Dobór większości wyposażenia pojazdu zależy od zasobności i wymagań właściciela oraz stopnia trudności przeszkód terenowych. Podobnie jest z samym samochodem. Równie dobrze turystykę można uprawiać Land Roverem Defenderem, jak i Jeepem Grand Cherokee.
