Z czego od zawsze słynął Fiat? Z samochodów małych i popularnych. Trzydzieści lat temu zasłynął także z małego, popularnego i prostego modelu, wyposażonego w napęd 4×4.
Auta z napędem 4×4 znajdowały się w ofercie Fiata już od początku lat 50. W 1951 roku zadebiutowała Campagnola AR51, w 1975 roku miała miejsce odsłona II generacji modelu. Jednak pod koniec lat 70. klasyczna terenówka wyszła z oficjalnego programu produkcyjnego Fiata – droga produkcja małoseryjna, brak zamówień od służb mundurowych i mała popularność poza Włochami dobiły Campagnolę. Fiat postanowił zaproponować samochód znacznie tańszy, będący w zasięgu ręki i portfela dla przeciętnego rolnika czy właściciela górskiego pensjonatu.
Panda
W lutym 1980 roku na wystawie samochodowej w Genewie Fiat przedstawił swój nowy mały samochód. Był mniejszy niż model 127, ale korzystał ze zblokowanego przedniego układu napędowego. Konstrukcja Pandy była prosta – można rzec – do bólu. Wszystkie szyby samochodu były płaskie, żaden z elementów poszycia nadwozia nie wymagał głębokiego tłoczenia. Pudełkowate trzydrzwiowe nadwozie zostało wyposażone bardziej niż skromnie. Trzeba jednak powiedzieć, że twórca nadwozia, Giorgetto Giugiario, wykonał kawał dobrej roboty. Funkcjonalnie i estetycznie nadwozie – mimo prostoty – prezentowało się nowocześnie i świeżo.
Do napędu wykorzystano dwie jednostki: dwucylindrowy rzędowy chłodzony powietrzem motor o pojemności 652 cm³ i mocy 30 KM oraz czterocylindrowy chłodzony cieczą silnik o pojemności 903 cm³ rozwijający moc 45 KM. Zarówno z dwu-, jak i czterocylindrowym silnikiem współpracowały czterobiegowe skrzynie ręczne. Wspólne było zawieszenie: kolumny MacPhersona z przodu i sztywna belka osi z resorami wzdłużnymi z tyłu.
We wrześniu 1982 roku Fiat zmodernizował Pandę po raz pierwszy. Wprowadzono wersję 34 z czterocylindrowym silnikiem o pojemności 843 cm³ i mocy 34 KM. Obydwa silniki czterocylindrowe posiadały taką samą konstrukcję z wałkiem rozrządu w bloku. Zmodernizowano także przednią część nadwozia. Nowy plastikowy grill wlotu powietrza stanowił wyróżnik modelu ’82 – Super 45. W lutym 1983 roku wprowadzono wersję 30 Super.
4×4 is born
Wczesnym latem 1983 roku na odmłodzonym nadwoziu oparto Pandę 4×4. Do jej wykonania wykorzystano nadwozie „zwykłej” Pandy wzmocnione w kluczowych węzłach. Dla wersji 4×4 przeznaczono „litrową” konstrukcję z Autobianchi/Lancii A112: o pojemności 965 cm³ i mocy 48 KM. Konstrukcję układu przeniesienia napędu (sprzęgło, skrzynia biegów, napęd tylny) zlecono doświadczonej jednostce badawczo-produkcyjnej Steyr-Daimler-Puch w Grazu. Napęd na tył przenoszony był ze skrzyni biegów poprzez przekładnię kątową i dzielony wał napędowy z przegubami na sztywny tylny most. Uciążliwość tego rozwiązania polegała na kręceniu się wszystkich elementów napędu także w trybie 4×2, gdyż piasty nie posiadały sprzęgiełek odłączających napęd. Panda 4×4 była też pierwszą wersją modelu wyposażoną w pięciobiegową skrzynię przekładniową. Była to konstrukcja z krótką „terenową” jedynką pomocną w ciasnych manewrach bądź przy dużych oporach ruchu.
Rozwój równoległy
Pod koniec 1984 roku miał miejsce niewielki lifting i wprowadzenie nowych wersji wyposażenia – L, CL i S. Poważniejsze zmiany nastały z początkiem 1986 roku. Dwu- i czterocylindrowe silniki zastąpiono dwoma nowoczesnymi jednostkami serii FIRE: 769 cm³ i mocy 34 KM, opcją w wersjach S była „litrówka” o pojemności 999 cm³ i mocy 45 KM. Ten drugi silnik trafił także do Pandy 4×4, jednak mocniejszy o 5 KM (50 KM). W wersji 4×2 wprowadzono również nowe tylne zawieszenie z osią typu „omega” i sprężynami śrubowymi; zawias 4×4 pozostał bez zmian konstrukcyjnych. Wiosną 1986 roku przyszły kolejne modernizacje, poprawiono zabezpieczenie antykorozyjne. Pięć lat później przedstawiono Pandę 4×4 Selecta wyposażoną w silnik 1 108 cm³ (50 KM) i bezstopniową skrzynię biegów (CVT). W tym samym czasie standardem wszystkich silników stał się wtrysk paliwa.
Wersje specjalne i limitowane
Wersja 4×4 nie stanowiła trzonu sprzedaży Pandy, ale zajmowała ważne miejsce w palecie modelowej. Stąd liczne wersje limitowane i specjalne, które pojawiały się już od pierwszych lat produkcji (Moretti, Pink, Nova, Steyr Puch). Po gruntownej modernizacji w 1987 roku Fiat zaproponował wersję Sisley z metalizowanym lakierem, białymi felgami, relingami dachowymi, przechyłomierzem, spryskiwaczami reflektorów. Samochód cieszył się tak dużą popularnością, że dwa lata później stał się wersją standardową. Inną ciekawą wersją Pandy 4×4 była turystyczno-terenowa kompletacja Trekking, która zachowała się w ofercie do końca produkcji Pandy pierwszej generacji. Inne wersje limitowane i specjalne to: Brava, Piste Noire i Runway Noire, Giannini, Country Club, Val d’Isere i Zermatt, Climbing. Od połowy lat 90. Panda 4×4 dostępna była też w wersji użytkowej Van z dodatkową przystawką ściany tylnej wykonaną z tworzywa sztucznego.
Produkcja Pandy 4×4 zakończyła się wraz z zakończeniem produkcji Pandy I generacji w 2003 roku. Pomimo dużego wzięcia wersji uterenowionej, Fiat z początku nie przewidywał napędu 4×4 dla nowej Pandy. Panda 4×4 pojawiła się dopiero w grudniu 2004 roku, a w styczniu 2006 roku – jej najciekawsza odmiana Cross. Także najnowsza III generacja popularnego malucha obejmuje wersję 4×4.
Fiat Panda 4×4 – ważne daty
1980 – debiut Pandy na salonie genewskim
1983 – debiut Pandy 4×4
1986 – silnik FIRE 999 cm³ o mocy 50 KM
1991 – wersja 4×4 Selecta z silnikiem 1 108 cm³ o mocy 50 KM i skrzynią CVT
1995 – użytkowa wersja 4×4 Van
2003 – zakończenie produkcji
Autor: Tomasz Konik, Zdjęcia: Fiat
