Wersja budżetowa
Niszczyciel czołgu RSO PAK 40 powstał latem 1943 roku. Była to konstrukcja ciągnika gąsienicowego z armatą p-panc. PAK 75mm. Sama konstrukcja ciągnika RSO powstała latem 1942 roku w zakładach Steyr Daimler-Puch AG w Austrii. Po rozpoczęciu wojny cała produkcja Steyra była ustawiona na potrzeby Wehrmachtu. Zakłady Steyra w tym okresie produkowały głównie samochody terenowe oraz samochody ciężarowe dla potrzeb wojska.
Idea
Po pierwszym roku wojny ze Związkiem Radzieckim okazało się, że armia niemiecka potrzebuje pojazdu transportowego z napędem gąsienicowym o dobrych własnościach terenowych. Pojazd musiał się uporać z rosyjską zimą, czyli wszędobylskim śniegiem, a następnie z wiosennymi roztopami, które gruntowe drogi zamieniały w błotne przeszkody.
Ten trudny teren czasami był nie do pokonania dla pojazdów kołowych, nawet z napędem 4×4. Pojazd miał być wyprodukowany z niedeficytowych materiałów, wykluczono wysokogatunkową stal i gumę. Zakładano,że ciągnik będzie mógł zabrać dość znaczną ilość ładunku, radząc sobie w bardzo trudnym terenie. Prędkość pojazdu nie była zbyt istotna, ponieważ miał być przeznaczony dla dywizji piechoty. Pojazd miał być przystosowany do różnych warunków klimatycznych. Nad projektem osobiście czuwał sam Adolf Hitler.
Budowa
W celu przyspieszenia prac, wykorzystano wiele elementów z produkowanych już samochodów Steyr 1500A. Z tego modelu wykorzystano silnik, skrzynię biegów, sprzęgło oraz tylny most napędowy. Cała konstrukcja została oparta o skrzynkową ramę, która została wykonana z blach ze specjalnymi, wzmacniającymi przetłoczeniami. W ramie umieszczono 8-cylindrowy silnik w układzie V, o pojemności 3 517 cm³, który dawał moc 70 KM. Silnik był połączony z czterobiegową skrzynią przekładniową, z której z pomocą wału wychodził napęd na tylni most. Most tylni zaopatrzono w zębate koła napędowe, których wieńce były przykręcane do koła głównego, co pozwalało na ich szybką wymianę w razie zużycia lub uszkodzenia zębów napędowych. Z przodu umieszczono most napinający, który również był wyposażony w zębate koła z wymiennymi wieńcami. Pod ramą skrzynkową podwoziową znajdowała się druga rama w kształcie litery H, do której przytwierdzono dwukołowe wózki po obu stronach pojazdu.
Ekonomicznie
Na jedną stronę pojazdu przypadały cztery koła nośne, które były amortyzowane przez eliptyczne półresory. Z powodu oszczędności zastosowano koła z tłoczonej blachy, pozbawione gumowych bandaży. Gąsienica w całości wykonana została ze stali manganowej i uzbrojono ją w dwa rzędy zębów prowadzących. W ciągniku RSO nie zastosowano nakładek gumowych na gąsienice, mimo że szeroko stosowano je w lżejszych pojazdach pancernych Wehrmachtu. Postawiono na prostotę konstrukcji, co miało również wpłynąć na czas oraz koszt produkcji. Przy modelu RSO PAK 40 zrezygnowano z blaszanej, zamkniętej kabiny, na rzecz niskiej kabiny osłaniającej załogę do połowy. Kabinę wykonano z prostych blach o grubości 5 mm, które w przedniej części zespawano pod dużym kątem. Miało to pomóc w rykoszetach pocisków z broni maszynowej, jednak kierowca i jego pomocnik w górnej części byli całkowicie odsłonięci. W tylnej części, za kabiną kierowcy, znajdowała się drewniana skrzynia, na której zamontowano jarzmo armaty p-panc. Boki skrzyni były otwierane na zewnątrz, a burty mogły być wykorzystane jako dodatkowe trapy dla obsługi działa.
Działo
W jarzmie zamontowano armatę p-panc PAK 40 75 mm. Była to najgroźniejsza i najskuteczniejsza armata p-panc po słynnych 88., w które były uzbrojone Tygrysy. Armata posiadała bardzo dobrą celność, co dawało bardzo efektywny zasięg działania do 2 000 metrów. Przy wykorzystaniu pocisków kumulacyjnych na dystansie 1 000-1 500 metrów, nie było czołgu, który mógłby się oprzeć sile rażenia armaty. Posiadała ona pancerne osłony chroniące załogę przed ogniem nieprzyjaciela.
RSO PAK 40 posiadał tę zaletę w stosunku do innych niszczycieli czołgów, że obrót działa wynosił 360 stopni. 4-osobowa załoga składała się z kierowcy, pomocnika oraz działonowego i celowniczego.
Aby w całości wykorzystać konstrukcję pojazdu, postanowiono pod podłogą przedziału bojowego umieścić siedem zasobników na amunicję (po cztery pociski w zasobniku). W sumie dawało to 28 pocisków na pojazd, co powodowało konieczność dość częstego uzupełniania amunicji, a to w warunkach bojowych nie zawsze było łatwe.
Walory
Głównym atutem RSO PAK 40 były jego zdolności terenowe. Pojazd radził sobie bardzo dobrze zarówno w błotnistym, jak i piaszczystym terenie. Kolejnym atutem była nieduża masa oraz w miarę niezawodny silnik. Niestety prędkość, którą osiągał RSO PAK 40, ledwie przekraczała 17 km/h, co nie pozwalało na współdziałanie z pancernymi niszczycielami czołgów STUG 40. Eksponat przedstawiony na zdjęciach pochodzi z kolekcji braci Handke z Gostynia. Organizatorzy Historycznego Zlotu Pojazdów Militarnych „Strefa Militarna” po raz pierwszy prezentowali swój pojazd w 2009 roku . Odbudowa RSO PAK 40 z kolekcji braci Handke została wykonana w 2008 roku. Od tego czasu posiadamy w naszym kraju jeden z ciekawszych i na pewno unikatowych eksponatów.
RSO PAK 40 – dane techniczno-taktyczne
masa własna – 5 300 kg
załoga – 4 osoby
długość – 4 570 mm
szerokość – 1 990 mm
wysokość – 2 530 mm
prześwit – 550 mm
silnik – 8-cylindrowy V, gaźnikowy, chłodzony powietrzem
pojemność – 3 517 cm3
moc – 70 KM
prędkość max. – 17,2 km/h
prędkość min. – 1,7 km/h
zasięg na drodze – 250 km
zasięg w terenie – 150 km
Autor: Rafał Bier, Zdjęcia: Katarzyna Krzyżańska, Monika Krzyżańska
Artykuł archiwalny z numeru 3/2012
