Regulacja ciśnienia w oponach. Ciśnienie w normie

Dobór właściwego ciśnienia powietrza w oponach pojazdów terenowych jest znacznie trudniejszy niż w pojazdach przeznaczonych wyłącznie na asfalt. W zależności od właściwości podłoża kierowca terenówki musi dbać o zapewnienie maksymalnej trakcji przy minimalizacji ryzyka uszkodzenia opon, czy w ogóle całego pojazdu. Wymaga to stałego nadzoru i regulacji ciśnienia, są jednak sposoby by sobie ułatwić to żmudne zadanie.

Jakie właściwe?

Co oznacza właściwe ciśnienie w oponach? Na asfalcie sprawa jest prosta – producent doświadczalnie określa jakie są zalecane wartości w zależności od obciążenia pojazdu. Ich utrzymanie powoduje, że opony mają optymalną sprężystość i wspomagają pracę zawieszenia, zapewniają najlepszą przyczepność a przy tym mają niskie opory toczenia. Jest to więc swoisty kompromis, w którym jednak głównym czynnikiem jest zapewnienie bezpieczeństwa, aczkolwiek wysiłki producentów opon idą też w stronę obniżenia zużycia paliwa i emisji hałasu.

Amortyzacja ciśnieniowa

Duże i ciężkie terenowe opony stanowią znaczną część mas nieresorowanych w podwoziach terenówek. Wysoki profil przy dużej szerokości oznacza też, że gruba guma ma znaczny udział w amortyzacji pojazdu podczas jazdy po nierównościach. Można było się o tym przekonać podczas badań skuteczności amortyzatorów, opisanych w naszym miesięczniku w numerze 195. Właściwie dobrane ciśnienie w oponach powoduje wspomożenie pracy amortyzatorów, natomiast zbyt wysokie powoduje spadek ich skuteczności z uszczerbkiem dla komfortu. Trzeba też pamiętać, że zbyt niskie daje wprawdzie miękką jazdę, ale obniża sztywność boczną opon, co objawia się „pływaniem” na boki i jest potencjalnie niebezpieczne.

Właściwe w terenie

W przypadku jazdy terenowej sprawy nieco się komplikują. Na pewno jednak można powiedzieć, że im lepsza współpraca opony z podłożem, tym lepsza przyczepność. Zapewnienie trakcji jest głównym celem, w ciężkim terenie ekonomia czy komfort schodzą na plan dalszy – ważne jest pokonanie przeszkód. Opona musi więc być elastyczna, by mieć większy kontakt z podłożem, co pozwala lepiej się o nie „zazębiać” i zmniejsza jednostkowe naciski. Jest to możliwe po zmniejszeniu ciśnienia wewnątrz opony. Współczesne opony radialne dzięki wytrzymałym i elastycznym bocznym ściankom pozwalają na znaczne obniżenie ciśnienia bez ryzyka uszkodzenia, ale starsze diagonalne konstrukcje nie są już tak podatne. Konstruktorzy radialnych opon terenowych uwzględniają coraz bardziej ten aspekt eksploatacji wzmacniając ścianki boczne superwytrzymałymi materiałami zachowującymi jednocześnie wymaganą elastyczność. Także kostki bieżnika sięgają coraz dalej poza strefę barku na bok opony, zabezpieczając go i dając dodatkową trakcję – także w przypadku jazdy z obniżonym ciśnieniem.

Czujniki ciśnienia

Coraz bardziej powszechne wskaźniki ciśnienia w kołach wydają się być wybawieniem od konieczności osobistego sprawdzania ciśnienia w każdym kole manometrem. Ich rozpowszechnienie jest nieuchronne, gdyż są wymagane rządowymi dyrektywami. Wskazania ciśnienia mogą pochodzić w nich z metody pośredniej lub bezpośredniej. Metoda pośrednia opiera się o pomiar ilości obrotów kół – założenie jest takie, że koła z właściwym ciśnieniem wykonają tyle samo obrotów, z obniżonym ciśnieniem, a więc mniejszym promieniem tocznym będą kręcić się szybciej, zaś też bardziej napompowane, czyli z większym promieniem będą kręcić się wolniej. W teorii wygląda to całkiem sensownie, ale w praktyce przecież koła i tak pokonują na zakrętach różne drogi, więc pomiar wymaga specyficznych warunków a i tak nie wyklucza sytuacji, że wszystkie koła mają niewłaściwe ciśnienie. Jedyną zaletą jest niska cena, wynikająca z użycia już istniejących czujników.

Aby zmierzyć ciśnienie bezpośrednio, wymagane są czujniki w każdym kole. Ponieważ obracają się ich zasilanie powierzono bateriom a przekazywanie informacji o ciśnieniu falom radiowym. Początkowo instalowano czujniki w felgach, zintegrowane z zaworami, obecnie wchodzi nowa generacja montowana bezpośrednio do opony, z dala od felgi. Jak można się domyślić takie połączenie technologii w niekorzystnych warunkach eksploatacji nie sprzyja niezawodności. Czujniki są więc nie tylko drogie, ale także zawodne i wrażliwe na niewłaściwy serwis. Prosta wymiana czy naprawa takich kół wymaga odpowiedniego stanowiska do montażu i kalibracji czujników, co dodatkowo podnosi koszt.

Centralne pompowanie

Panaceum na żmudne ręczne sprawdzanie, upuszczanie powietrza czy pompowanie w każdym kole jest instalacja centralnego pompowania kół. Używana jest ona zazwyczaj w ciężkich pojazdach wojskowych lub ogólnie przeznaczonych do pracy w bardzo trudnych warunkach. Pozwala ona na centralne regulowanie ciśnienia w kołach, bez konieczności wychodzenia w kabiny, nawet w ruchu, a dla wojskowych, ma to jeszcze taką zaletę, że pozwala używać pojazdu nawet po przestrzeleniu kół. Wymaga to oczywiście odpowiednio wydajnego źródła sprężonego powietrza. Oprócz mocnego kompresora w skład instalacji wchodzi jeszcze zbiornik powietrza, zawory, manometry, przewody itd. Niezbędne jest także doprowadzenie powietrza do kół, co wymaga specjalnej konstrukcji m.in. piast. Dużym ułatwieniem są wtedy zwolnice. Jednak jak pokazują przykłady sportowych, wyczynowych pojazdów pustynnych, gdzie dozwolone są takie instalacje, możliwe jest doprowadzenie sprężonego powietrza z zewnętrznej strony koła.

Obniżanie

Obniżenie ciśnienia w oponach jest sprawdzonym sposobem na pokonanie grząskiego terenu. Może być to zarówno błoto, jak i piasek. Co ciekawe, sprawdza się on także w skalistym terenie, ale należy bardzo uważać, by nie przedobrzyć. Zbyt małe ciśnienie zwiększa ryzyko rozszczelnienia. Może do tego dojść w wyniku zbyt dużego bocznego obciążenia lub wskutek dostania się zanieczyszczeń pomiędzy rant felgi a stopkę opony. Skutecznym środkiem zaradczym jest wykorzystanie pierścieni bead lock, które mocno wiążą oponę z felgą, nie tylko bez możliwości rozszczelnienia ale także obrotu czy zsunięcia się. Trzeba jednak pamiętać, że niezależnie od obecności beadlocka, bok opony nie jest tak wytrzymały jak jej czoło i nie jest konstrukcyjnie przeznaczony do długotrwałej i ciężkiej pracy przy niskich ciśnieniach.

Narzędzia

Aby móc regulować ciśnienie oczywista jest konieczność posiadania manometru oraz źródła sprężonego powietrza. Pierwsze ich terenowe użycie szybko weryfikuje jakość i skuteczność, dotyczy to zwłaszcza pompki lub kompresora. O ile obsługę jednego koła da się jakoś przeboleć, to pomnożenie czasu lub dodatkowo wysiłku fizycznego razy cztery jest bardzo odczuwalne. Bardzo namawiamy do wyposażenia się w solidne i wydajne pompki lub kompresory – to jednak propozycja wyraźnie droższa.

Odradzamy marketowe zakupy – tanie kompresory zwyczajnie nie podołają terenowym kołom, a na grupowych wyjazdach zazwyczaj jest jeszcze do obsłużenia kilku mądrali, dla których podstawowym off-roadowym wyposażeniem jest jedynie smartfon. Pompki czy kompresory z wbudowanym manometrem są wygodnym rozwiązaniem, jednak nie pozwalają one na szybkie i kontrolowane upuszczanie powietrza. Do tego zadania najlepiej użyć manometru z możliwością upustu – nie trzeba się wtedy męczyć ze zwykłym manometrem i jakimś drobiazgiem do naciskania na zaworek. Czynność ta powtórzona czterokrotnie jest zwyczajnie nudna i łatwo o zbytnie opuszczenie ciśnienia. Ξ

Autor: Michał Pierewicz, zdjęcia: autor, producenci